Bayramda İstanbullular üçe ayrılır; tatile ya da memleketine gidenler, gidecek başka memleketi olmayan yedi göbek İstanbullular, gitmemeyi tercih edip İstanbul’u karışlayanlar…
Şehri terk edenlerden sebep bayramda İstanbul daha trafiksiz, daha az kaotik ve huzur arayanlara daha elverişli bir yer olur. Herkesin bunu düşünüp safları bırakmadığı istisnai dönemler hariç tabii.
Bu bayram İstanbul nasıl olacak henüz öngöremiyoruz. Ama şehirde kalacaklar için ne tavsiye edeceğimizi çok iyi biliyoruz.
İBB Miras ya da resmi adıyla İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde İstanbul’un kültürel mirasını korumak adına bir süredir önemli çalışmalar yapıyor.
Kültür şehrine vefa yaklaşımı ile İBB Miras son beş yılda 1000’e yakın miras alanını koruma altına aldı. Birçok kapsamlı restorasyon çalışması yaptı. 40’dan fazla yeni kütüphane açtı. 200’e yakın tarihi çeşmeyi onardı.
23 Mart’ta Ekrem İmamoğlu’yla birlikte kent uzlaşısı soruşturması kapsamında tutuklanan İBB Genel Sekreter Yardımcısı Mahir Polat da bu değişim ve dönüşüm projesinin arkasındaki isimlerden biri.
İBB Miras’ın 2019’dan beri restorasyonunu tamamlayıp, farklı işlevlerle halkın kullanımına açtığı mekanlardan beş tanesini, Fayn okurlarına bayram şekeri olarak öneriyoruz.
Moda İskele Kütüphanesi
İlk tavsiyemiz, bayramda bir yandan deniz havası almak bir yandan da sakin bir şekilde kitabını okumak isteyenler için.
İstanbul’un en eski iskelelerinden biri olan Moda İskelesi, mimar Vedat Tek imzalı, neoklasik tarzda inşa edilmiş bir yapı. Vedat Tek, aynı zamanda Haydarpaşa ve Kadıköy iskelelerinin de mimarı.
1900’lerin başında inşa edildiği bilinen yapı, uzun dönemler vapur hizmetleri için kullanıldı. Ancak 1986 yılında yolcu azlığı sebebiyle devre dışı kaldı. Bir süre yat kulübü, sahil gazinosu ve restoran gibi farklı işlevlerle kullanılan iskele, 2015 yılında tamamen kapatıldı.
İBB tarafından restore edilip Ağustos 2022’de halka sunulan iskele, yedi yıllık nadas döneminin ardından yeniden hizmette. Üst katı altı binden fazla kitabı barındıran bir kütüphane, alt katı ise bir kitap-cafe.
Moda İskele Kütüphanesi, geçirdiği restorasyonun ardından Maison Française’in 2022 restorasyon-iç mimari dalında en iyi proje ödülüne de layık görüldü.
Bayramda iskeleyi ziyaret edebilir, üst kattan edindiğiniz bir kitabı kütüphanede okuyabilir ya da alt kattaki kafenin denize sıfır masalarında bir kahve içebilirsiniz.
Bir ekstra not; kütüphanenin üst kata çıkan merdivenlerinde ve balkonunda havalı fotoğraflar çekinmek de mümkün.
Müze Gazhane
Hazır Kadıköy çevresindeyken Müze Gazhane’ye uğramamak da olmaz.
Burası aslında tarihi Hasanpaşa Gazhanesi. 1800’lü yıllarda İstanbul’da peş peşe kurulan dört gazhaneden biri.
Yüzü aşkın yıl Kadıköy ve çevresine havagazı sağlamış. 1993 yılında doğalgazın gelmesiyle yapı, işlevini yitirmiş.
İşletmesi durdurulan ve âtıl konuma gelen gazhane, o tarihten sonra ise rant severlerin gözünü diktiği bir yer haline geliyor. Yapıları sökülerek yok edilen gazhanenin üzerine bir süper market inşa edilmek isteniyor.
Kendilerini “Gazhane Çevre Gönüllüleri” olarak tanımlayan bir grup, mahalleleri için simgesel bir anlamı olan bu mekanın eskisi gibi kalması için mücadele vermeye başlıyor.
Gazhane Gönüllüleri 1998 yılında kooperatife dönüşüyor. İstanbul Teknik Üniversitesi, 1998-2001 yılları arasında gazhane için bir restorasyon dosyası hazırlıyor.
Bu dosya 2014 yılında onaylansa ve 2019’da bitirilme sözü verilse de yenileme çalışmaları ancak 2021’de, İBB Miras ve Gazhane Çevre Gönüllüleri’nin işbirliğiyle tamamlanıyor.
O yıldan beri Müze Gazhane adını alan bu kamusal mekanda bir kütüphane, iki tiyatro salonu, yeme-içme mekanları ve sosyal alanlar var.
Bu alanlarda düzenli olarak çocuklara ve yetişkinlere yönelik atölyeler yapılıyor, lokal sanatçılar konser veriyor, stand-up gösterileri ile söyleşiler düzenleniyor ve daha pek çok ilgi çekici etkinlik, ücretsiz bir şekilde halkla buluşuyor.
Büyükada Taş Mektep
Hazır bahar aylarındayız, bayram tatilinde bir ada ziyareti yapmak fena fikir değil sanki. Tercihiniz Büyükada’dan yana olursa da görülecekler listenize ekleyebileceğiniz bir İBB Miras projesi mevcut.
Büyükada’da yer alan Taş Mektep’in tarihi 19. Yüzyılın ikinci yarısına dayanıyor. Rum Ortodoks Patriği Sofronios’un inşa ettirdiği yapı, kendisi tarafından yazlık konut olarak kullanılmış.
1922 yılında İstanbul Belediyesi tarafından satın alınan Sofronios Köşkü, o tarihten sonra Köprülü Mehmed Paşa Numune Mektebi oluyor. 1925 ile 1967 yılları arasında Büyükada İlkokulu, 1967’den sonra ise Büyükada Ortaokulu ismiyle öğrencilere hizmet veriyor.
Halk arasında daha çok Taş Mektep olarak anılan okul, 1978-79 öğretim yılında bir yangın tehlikesi geçirince boşaltılıyor.
2021 yılında verilen restorasyon kararına kadar kullanılmayan yapı, bu dönüşüm öncesi bakımsız ve köhne bir durumdaydı. 2021-2023 yılları arasında, İBB Miras tarafından koruma altına alındı.
Restorasyonu tamamlanan Taş Mektep, Büyükadalılara ve ada ziyaretçilerine, sergi salonu, kütüphanesi, kafesi ve açık hava amfisi ile hizmet veriyor.
Bulgur Palas
Bulgur Palas ya da bir diğer adıyla Bolulu Habip Bey Konağı, İstanbul’un yedinci tepesi olarak bilinen Kocamustafapaşa Tepesi’nde bulunuyor.
1912 yılında, dönemin Bolu Milletvekili Bolulu Habip Bey tarafından yaptırılmış. 20. yüzyıl sivil mimarisinin önemli örneklerinden.
Konağın adının Bulgur Palas’a çıkmasının nedeni, sahibi Habip Bey’in tahıl ticaretinden epey zenginleşmiş olması. Ancak “Bulgur Kralı Habip Bey” adıyla anılan milletvekili, ne kadar kral da olsa konağın yapımından kalan borçları ödeyemiyor. Bunun üzerine yapı, 1926 yılında Osmanlı Bankası’na devrediliyor.
Bulgur Palas, uzun yıllar Osmanlı Bankası arşivi olarak kullanıldı. 2001 yılında özel bir bankaya devredildi. 2021 yılında İBB tarafından satın alınıp restore edildi. Burası artık kütüphane ve çok amaçlı salonları ile bir kamusal alan ve 2024’ten beri İstanbullulara hizmet veriyor.
Bulgur Palas’ta 10 Aralık 2024’ten beri “Magnum İstanbul’da: İnsan Hakları-Olanlar Olmayanlar” isimli bir fotoğraf sergisi var. Magnum Photos ve İBB işbirliğinde, Dünya İnsan Hakları Günü’nde açılan sergiyi, daha önce şurada yazmıştık.
İlginizi çekerse, bayram rotanıza ekleyebilirsiniz. Fotoğraf sergisi, 10 Haziran 2025 tarihine kadar pazartesi hariç her gün 10.00 – 19.00 saatleri arasında ücretsiz olarak ziyaret edilebiliyor.
Casa Botter
Botter Apartmanı, İstanbul’da Art Nouveau akımının hayata geçirildiği ilk yapı. II. Abdülhamid Dönemi’nde sarayın resmi terzisi ve modacısı olan Jean Botter için yaptırılıyor.
Apartmanın tek ilki bu değil. İstanbul’un ilk modaevi olarak bilinen “Botter Modaevi” de bu apartmanda yer alıyor.
19. yüzyıl sonuyla 20. Yüzyıl başlarında etkili bir mimari akım olan ve İngiltere’den Orta Avrupa’ya yayılan Art Nouveau, mimarı İtalyan D’Aronco’nun etkisiyle Botter Apartmanı’nı da şekillendirmiş. Apartman, dış cephesindeki bitki motifli bezemelerle, çiçeklerle süslenmiş insan başı figürleriyle dikkat çekiyor.
İBB Miras’ın apartmanda yaptığı restorasyon çalışması hem Beyoğlu hafızasının simge yapılarından birini hayata döndürdü hem de İstiklal Caddesi’ne yeni bir kültür sanat mekanı kazandırdı.
2023 yılında Cumhuriyet’in 100. yılına özel çalışmaların yer aldığı “Casa Botter Sanat ve Tasarım Merkezi” açıldı. Apartman, o zamandan beri farklı sergileri ve ziyaretçilerini ağırlamayı sürdürüyor.
Botter sergileri serisinin dördüncüsü ve en güncel olanı ise “Solo Botter: Burhan Uygur” başlıklı sergi. Ressam Burhan Uygur’un eserlerine yer veren sergi, 6 Şubat- 20 Mayıs 2025 tarihleri arasında Casa Botter’de ücretsiz olarak ziyaret edilebiliyor.
Yazan:
Sinem Hızarcı
Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler okudu. Kültürel İncelemeler üzerine çalışıyor.
