“Neoklasik ekonomi düşüncesinden epistemolojik bir kopuşu temsil eden heteredoks yaklaşım günümüzde giderek ön plana çıkan davranışsal ekonomi ve nöroekonomi ile daha fazla önem kazanmaktadır.”
Nurettin Nebati, Hazine ve Maliye Bakanı
29 Eylül 2022
Nebati ne demek istemiş olabilir?
Nebati’nin anlattığı ekonomi modelinde enflasyonun düşmesinin yolunun cari denge olduğu savunuluyor. Bu da değersizleşen TL’nin ihracatı desteklemesi, düşük faiz ortamının da yatırımları artırmasıyla ve istihdamı büyütmesiyle olacağı planlanıyor.
Yani neoklasik ekonomik yaklaşım, enflasyonun baskı altına alınması için faizlerin yükseltilmesini salık verirken, Nebati’nin bahsettiği yaklaşım fiyat baskısını kırmak ve enflasyonu kontrol için ücretler, faizler ve kiraların dondurulmasından yana.
Düşük ücretler ve pahalı dövizin, uzun vadede ithalatı azaltıp yatırım ve üretimi teşvik edeceği varsayılıyor.
Bu bilindik piyasa kurallarına aykırı bir yaklaşım.
Bu yüzden de karar alma mekanizmalarını piyasa kurallarıyla açıklayan davranışsal yaklaşımlara karşı çıkıyor.
‘‘Faiz sebep enflasyon sonuç’’
Nebati’ye göre enflasyonun düşmesi için cari denge lazım.
Düşük faiz => değersiz TL => artan yatırım ve üretim => artan ihracat ve istihdam => ekonomik kalkınma
Nebati’nin uzun vadeli kalıcı çözüm dediği, büyük ihtimalle bu. Yani bir süredir zikredilen “faiz sebep enflasyon sonuç” politikasının akademik dille savunusu.
Başarılı olabilir mi?
Nebati, bu modeli savunan koca bir literatür bulunduğunu, ancak egemen güçlerin bu yaklaşımların uygulanmasına mani olduğunu öne sürüyor.
Aslında bu yaklaşım daha önce Brezilya ve Arjantin gibi ülkelerde denendi.
Başarıya ulaşanlarına ise pek rastlanmıyor.
Dahası hükümet para bastığı ve seçime giderken ücretleri artırdığı için tutarlı bir politika gütmemekle eleştiriliyor.
Teker teker bakalım...
Neoklasik ekonomi
Sıfat. Lat. | Neo: Yeni + Klasik
- Tüm insanlar ve kurumlar çıkarlarını gözetir ve akılcı kararlar alırlar.
- Mal ve hizmetlerin değeri, ardındaki emeğe göre değil, yarattıkları faydaya göre belirlenir.
- Faiz yüksek tutularak paranın değeri yükseltilirse alım gücü artacağından ekonomi canlanır; yatırımlar, istihdam ve ücretler artar.
Epistemolojik kopuş
Sıfat, Yun. | Bilgi felsefesiyle ilgili olan
- O güne kadar genel kabul görmüş bir bilgi disiplininden kitlesel olarak uzaklaşma.
- Örneğin evrenin merkezinde dünyanın olduğundan yola çıkarak üretilen bilgiler, aydınlanmayla birlikte zamanla terk edildi.
Ortodoks yaklaşım
Sıfat, Yun. | orthós: Doğru, dik + Dóksa: Görüş
Belli bir dönemde çoğunluğun doğruluğunda uzlaştığı görüşten olan.
Heteredoks yaklaşım
Sıfat, Yun. | Hetero: Farklı, ayrıksı + Doksa: Görüş
Ortodoks yani alışageldik görüşün dışında kalan farklı görüşlere ait olan.
Nöroekonomi
İsim, Yun. | Nöro: Sinirsel + Ekonomi
Ekonomik kararların arkasında yatan farklı karmaşık nörolojik mekanizmaları anlamaya çalışan disiplin.
Örneğin yeni bir telefon almamıza neden olan sadece telefona ihtiyacımız mı yoksa farklı duygusal mekanizmalar da devrede mi?
Davranışsal ekonomi
Sıfat, Türkçe | Davranışlarla ilgili olan
- Ekonomik karar mekanizmalarının sosyal, zihinsel ve duygusal önyargılardan nasıl etkilendiği üzerine çalışan ekonomi disiplini.
- Mesela korktuğumuz için mi, herkes aldığı için mi, yoksa barınmak için mi ev alırız?
