Diyabet ilacı Ozempic, son senelerin en yaygın kilo verme yolu haline geldi ve üreticisi Novo Nordisk’i zengin etti. Peki bu ilaç ABD’deki obezite krizine bir çare olabilir mi?

TikTok’ta #Ozempic etiketinin 270 milyon izlenmesi var. Ünlüler ya da sosyal medyada bu konu hakkında konuşan influencer’lardan bu ilacı duymuş olabilirsiniz.

ABD’de 2024 yılının en çok satan ikinci ilacı Ozempic, vücutta doğal olarak üretilen ve kan şekeri seviyesini düşürmeye yardımcı olan hormonu taklit ediyor. Kan şekerini düzenlemesi ve açlığı bastırması ile Tip 2 Diyabet tedavisinde kullanılan bir tür zayıflama iğnesi…

Diyabet ile ilişkili obezite, kolesterol ve kalp hastaları için de önerilen bir ilaç. Ozempic, Türkiye’de de bulunuyor ve kullanılıyor.  

2017 yılında FDA tarafından onaylanmasıyla televizyonlarda “Oh oh oh, Ozempic!” jingle’ı ile reklamı yapılmaya başlandı. Bundan sonra, Ozempic sadece diyabet hastalarının değil kilo vermenin kolay yolunu arayanların da radarına girdi. 

Bu ilacın popülerleşmesi, bir başka gerçeği daha gün yüzüne çıkarttı. 2021’de dünyada 529 milyon diyabet hastası varken, bu sayının 2050’de 1,3 milyarı aşacağı öngörülüyor. Ozempic’in reklamının yapıldığı ülkenin neredeyse yarısı ise obez. 

Zayıflama iğnelerinin, yeme bozukluklarına ve olumsuz vücut algısına geçici bir çözüm ürettiği de düşünülüyor. 

Ozempic’in yükselen popülaritesi ve etrafındaki tartışmalar, ilacın asıl amacını ikinci plana atmış gibi duruyor. 

Ozempic aslında kimler için?

Ozempic’in hammaddesi olan semaglutid, Tip 2 diyabet hastaları yani insülin direnci geliştirmiş hastalar için kullanılıyor. Tip 2, Tip 1 diyabetin aksine doğuştan gelen bir hastalık değil, belirli yaşam tercihlerine sahip bireylerde sonradan gelişiyor.

Obezite, hipertansiyon, genetik yatkınlık, kalp veya damar hastalığı ve polikistik over hastalığına sahip 40 yaş üstü kişilerde Tip 2 diyabetin ortaya çıkması daha muhtemel. Ancak bu yaş sınırı gittikçe düşmekte, çünkü obezite ve ilişki hastalıklar ergenlerde daha sık görülmeye başladı

Ozempic’in kilo kontrolündeki görevi ise beyne tokluk mesajı yollaması. Mide boşaltımını da yavaşlatarak, kişinin iştahını sınırlıyor. 

800 kişinin katıldığı bir araştırmada beslenme ve spor alışkanlıkları kontrol edilen bireylere haftada bir semaglutid enjeksiyonu yapıldı. Bu bireyler, dört ayda vücut ağırlıklarının %11’ini verdiler. Katılımcıların 3’te 1’ine plasebo verilmeye başlandığında ise, bir yıl içerisinde bu kiloların %7’sini aldılar. 

Ozempic’in bir de kardeşi var, o da kendisinin 2.5 katı semaglutid bulunduran Wegovy. 2021 onaylı ve Elon Musk’ın da kullandığı ilacın asıl ve tek hedefi kilo kontrolü. 

Bu ilaçlar, diyabet ve ilişkiili hastalıklar için üretilmiş olsa da araştırmalar taklit ettiği hormon olan GLP-1’in vücuttaki hücrelerde enflamasyonu azalttığını ve vucuttaki çöpleri temizleyen bir rolü olduğunu söylüyor. 

Zayıflama iğneleri, asıl hedefi olan diyabetin yanında kronik böbrek ve karaciğer rahatsızlıkları, uyku apnesi ve belki de Alzheimer gibi hastalıklar için de bir çare olabilir.

Yan etkileri neler?

Ozempic gibi kilo verme ilaçları kolay çözüm gibi gözükse de, egzersiz ve beslenme ile desteklenmediğinde büyük oranda kas ve kemik kaybına yol açıyor. Hızlı kilo verme ile ilişkili bir başka sorun cillte yaşanan çöküntü. Bu çöküntüler de başka bir gelir kapısı yaratıyor: “Ozempic kalçası” ve “Ozempic suratı”nı düzeltmek için estetik cerrahi işlemleri. 

Ozempic ve muadili olan Mounjaro’yu kullanan bazı kişler ise bu ilaçların doğurabileceği ağır yan etkilerden şikayetçi oldular ve konuyu mahkemeye taşıdılar. 

Bu yan etkilere açılan 55 ayrı dava var. Şikayetçi hastaların çoğu, diyabet ve kilo kaybı için kullandıkları bu ilaçlardan dolayı gastroparezi, bağırsak tıkanıklığı veya mide felci yaşadıklarını ifade ettiler.

Ozempic’in negatif yan etkileri arasında uzun vadede görme kaybına sebep olabileceği biliniyor

Novo Nordisk’in mucizevi buluşları 

Danimarka merkezli ilaç şirketi Novo Nordisk, geliştirdiği insülin iğneleri Ozempic ve Wegovy ile Tip 2 Diyabet tedavisinde kritik bir adımın öncüsü oldu. 

2023 yılında, Avrupa’nın piyasa değeri en büyük şirketi olan Novo Nordisk, 2024 yılını ise Coca Cola ve Toyota’dan daha yüksek bir değerle kapattı. Bu başarı, Ozempic’in ABD pazarına girişiyle ilişkili olabilir. 

Şirketin, Ozempic’i ABD pazarına sokabilmesi için bir strateji geliştirmesi gerekiyordu. Sigorta şirketlerinin karşılamayacağı kilo vermek gibi estetik amacı örtmek için bir metabolik hastalık olan obezite tedavisi öne çıkarıldı. ABD’nin neredeyse yarısının obez kategorisinde olduğu düşünülünce, ilacın kabul görmesi zor olmadı. 

Avrupa genelinde ilaç reklamı yapmak yasak ve bu tip diyabet ilaçları sıkı doktor kontrolleri ile hastaya veriliyor. Ancak ABD’de hem reklam yapmak hem de bu ilaçlara ulaşmak daha kolay. Novo, sadece ABD pazarı için medya ve pazarlama bütçesine 200 milyon dolar ayırdı. Akılda kalıcı “Oh oh oh, Ozempic!” reklam müziği ile televizyon reklamları yayınlanmaya başladı. 

Ozempic’in yaygın kullanımı, şirkete para kazandırsa da CEO Lars Freurgaard Jorgensen, ilacın asıl müşterilerine ulaşmakta sıkıntı çektiğini belirtti. Hollywood ünlüleri, bu ilaca asıl ihtiyaç duyan hastaların önüne geçiyordu. 

Yaygınlaşan Ozempic ve peşinde gelen kıtlık

FDA tarafından sadece diyabet için onayı bulunsa da, doktorlar el altından bu ilaçları diyabeti olmayan hastalarına da veriyor. ABD’de 8 yetişkinden 1’i hayatında en az bir kez Ozempic gibi diyabet iğnesi kullanmış. 5 yetişkinden 2’si ise bu iğneyi sadece kilo verme amacıyla kullanmış. 

Ozempic inatçı kilolarını bir türlü veremeyen, kronikleşen diyet döngüsünden çıkamayan veya verdiği kiloları hep geri alan kişiler tarafından tercih ediliyor. Bu iğne ile açlık hissi azalan kişilerin spor yapma isteğinin de arttığı görülüyor. Hatta alkol ve sigara gibi bağımlılık yapan davranışlarda bile azalma oluyor

Talk-show sunucusu Oprah Winfrey spesifik bir ürün belirtmese de zayıflama ilacı kullandığını açıklamıştı. Eski basketbolcu Charles Barkley ise Ozempic muadili olan Mounjaro’yu bir sene boyunca kullandığını söyledi. Bizzat kendileri açıklamasa da, Khloe Kardashian gibi ünlüler ve bir çok influencer’ın da bu ilaçları kullandığı tahmin ediliyor. 

Ozempic’in kilo kontrolündeki etkisi kulaktan kulağa yayıldıkça, bu yaygın kullanım beraberinde kıtlık da getirdi. 2022 yılında FDA semaglutid ilaçları tedariğinde sıkıntı olduğunu açıkladı

Geçen sene, Biden hükümeti bu ilacın sadece diyabet için değil, kilo kontrolü özelliğinin de sigorta kapsamına alınmasını istedi. Ancak Trump’ın görevi devralmasıyla beraber seçtiği sağlık bakanı F. Kennedy Jr., bu fikre sıcak bakmıyor. İyi bir beslenme düzeni ve spor programı ile obezite ve diyabetin önlenebileceği kanısında. 

Yaygın kullanımı ve tedarik sıkıntısı nedeniyle ile gözler ilacın mucidi ve üreticisi, Novo Nordisk’e ve nüfusunu obezite epidemisinden kurtarmaya çalışan ABD hükümetine döndü. 

Obezite epidemisi 

Sağlık yazarı Greg Critser’a göre obezite epidemisinin denklemi basit: Amerikalılar çok yiyor, yeterince hareket etmiyor. Fat Land (Şişman Diyarı) adlı kitabında obezitenin sosyal, ekonomik, tarımsal ve endüstriyel boyutlarına yer veren Critser, kişinin iradesi büyük bir rol oynasa da, içinde bulunduğumuz sistemlerin de etkili olduğunu söylüyor. 

2050 senesinde 260 milyon Amerikalının fazla kilolu ya da obez olması bekleniyor. Bu bireylerin sağlık sistemine maliyetleri obez olmayan birinin iki katından fazla

ABD’de Ozempic’in fiyatı bin doları buldu. Almanya’daki fiyatı ise 100 doların altında. Bu yüzden Amerika’daki obezite krizi ve getirilerine bir çare olan görülen bu ilacın daha erişebilir olması isteniyor. 

Senatör Bernie Sanders “Novo Nordisk’in Amerikalıları soyduğu ortada.” diyerek Ozempic’in üreticisine tepkisini ortaya koydu. Bu fiyatlar, ABD Federal Ticaret Komisyonu tarafından Novo Nordisk’e bir soruşturma açılmasına yol açtı. 

Jorgensen, komite karşısında verdiği ifadede ilaçlarının fiyatlarını düşüreceği sözünü vermedi. Ancak ilaç fiyatlarını yüksek tutan sistematik sorunu çözmek için komiteyle beraber çalışmak istediğini söyledi. Bahsettiği sistematik sorun, doktor ve hasta arasındaki aracılar olan PBM yani İlaç Faydası Yöneticilerinden kaynaklanıyor.

PBM’ler, CEO’su gündüz vakti sokak ortasında öldürülen United HealthCare gibi sigorta şirketleri ile pazarlık yapan aracılar. Bu aracıların asıl görevi, sigorta şirketlerine olabildiğince ilacı karşılamasına ikna etmek ve halk için bu ilaçları daha erişilebilir haline getirmek. 

Jorgensen ise duruşmada bu aracıların hastaları düşünmek yerine sigorta şirketlerinin kâr oranlarını artırmak için çalıştığını söyledi. Yani, fiyatların ABD’de yüksek olmasının sebebinin Novo olmadığını savundu. 

Jorgensen, Novo’nun üzerindeki insülin ilaçlarındaki fiyat düşürme baskısının sektörü kötü etkileyeceğini de belirtiyor. 

“Diğer ilaç şirketleri insülinin ucuz biyobenzerleriyle pazara giriş yaparsa ve Novo insulin üretmeyi bırakırsa, diyabet hastalarına karşı uzun vadeli bir sorumluluk hissetmedikleri  ve ilacın kâr marjını düşük buldukları için üretimi durdururlar. Biz de kapasitemizi diğer ilaçlara yönlendirmiş bulunuruz. Zamanla insülin kıtlığı yaşanabilir.”

Novo’nun hisse değerleri yerine hastalarını öncelik aldığını söyleyen CEO, 8.5 milyar dolarlık bir yatırım ile üretim kapasitesini artıracağının mesajını verdi. 

Jorgensen’in gözünü korkutan rekabet ise önümüzdeki yıllarda artacak. Novo ilaçlarının muadilleri çoğalacak ve Novo’nun isteği aksine fiyatlar düşecek

Semaglutid ilaçlarının patentleri 2026 yılında Brezilya, Çin ve Hindistan’dan da çıkacak. Çin ise bu tür sekiz ilaç üzerinde çalışılıyor.  

Yeme bozukluğunda yeni evre

Amerikalılar Ozempic’i çeşitli sağlık sorunlarına çare olarak görüyor. Ancak bu ilacın yaygın kullanımı, yeme bozukluğu ya da negatif beden algısı için tetikleyici.

Zayıflatma iğneleri, “yemek uğultusu” yani yediklerimizi obsesif bir şekilde düşünme, sorgulama ve kısıtlama halini sakinleştiriyor. Hollywood ünlülerinin bu ilaç sayesinde eriştikleri incecik bedenler, yeni bir güzellik standardı belirlenmesinde de büyük rol oynuyor. 

Diyetisyen Esen Boyacıgiller’e göre “Beden olumlama hareketinin iyice bilinirlik kazandığı bir dünya için yıllardır mücadele ediyoruz. Bedenimizi her haliyle, olduğu gibi kabul etmenin önemi tartışılmaz. Öte yandan, daha kilolu bir bedenin sağlıklı olamayacağını iddia edenler var. Oysa, bu hiç doğru değil. Bir kişinin sağlıklı olup olmadığı, sadece fiziksel görünümüne göre değerlendirilemez.”

Bedeniyle mutlu olmayan, belki de sıkıntılı yeme alışkanlıkları olan kişiler bu ilacı kullanıp bıraktıklarında daha büyük sorunlar ile karşılaşıyorlar. Boyacıgiller bu durumu şöyle açıklıyor: “Birden kilo verdiğinizde bedeniniz gerçek anlamda açlıktan öleceğinizi sanıyor ve var gücüyle çalışarak eski kilosuna geri dönmeye uğraşıyor.”

Ozempic kullanımı siyah beyaz değil. Bu iğnelerin neden kullanıldığını iyi anlamak, altta yatan sebepleri iyi analiz etmek gerekiyor. 

Amerikalılar fiziksel ve psikolojik hastalıklarından kurtulmak için Ozempic’i kullanıyor, hasta bir topluma yönelik geçici çareler de mega şirketleri zenginleştiriyor. 

İlaç sektörü hâlâ kilo kontrolü için daha etkili yöntemler aramaya devam ediyor. Gazeteci Virgina Heffernan diyor ki; “Anlaşılan ilaç sektörü ve yatırımcıları %100 kilo kaybı sağlayan bir ilaç bulana kadar Novo’yu rahat bırakmayacak. Yani insan bedeni tamamen yok olana kadar.”

Obezite ve ilişkili hastalıklarda faydası görülen Ozempic, hasta bir nüfusu iyileştirmeyi başarabilir mi?

🦉
Fayn, güç sahiplerini denetlemek, bakış açılarımızı genişletmek ve 21. yüzyılın enformasyon karmaşasına direnebilmek için var. Fayn'a sınırsız erişim için ücretli abonelerimiz arasına katılın. Abonelik seçeneklerini inceleyin.
Bağlantı kopyalandı!

Yazan:

Selin Öztunçman

Selin Öztunçman

Londra’da Gazetecilik okudu. Kültürel, siyasi ve sosyal çatışmalar üzerine yazmayı seviyor.