“Twitter’ın halkın güvenini kazanması için siyaseten tarafsız olmalı” sözleri 2022’de Twitter’ı yeni satın almış Elon Musk’a ait.
For Twitter to deserve public trust, it must be politically neutral, which effectively means upsetting the far right and the far left equally
— Elon Musk (@elonmusk) April 27, 2022
Şimdi ise sene 2024, yeni adıyla X, aşırı-sağ propagandasını öne çıkardığı ve filtrelemediği gerekçesiyle İngiltere’nin köklü gazetelerinden biri olan The Guardian tarafından artık kullanılmayacak.
2022 yılında Twitter’ı satın alan Elon Musk, platforma getirdiği isim değişikliği ve operasyonel kesintiler ile bir devrin sonunu kapatmıştı.
El değiştirmesinden itibaren hisse değeri düşüşte olan platform, sahibinin ABD başkanlık seçimlerinde Trump’ı desteklemesi ve bir seçim aracına dönüştürülmesi sonucunda boykot ile karşı karşıya.
Seçim kampanyasına olan desteği sonucunda Trump, ABD hükümet kurumlarının toplandığı Capitol Hill’de Musk’a özel bir mevki bile yarattı: DOGE (Department of Government Efficiency) yani Devlet Verimliliği Departmanı yöneticiliği.
Aslında Trump ve Musk ilişkisinin temelleri geçtiğimiz seçim döneminde atılmadı. Nefret söylemi yaydığı gerekçesiyle Trump’ın X hesabı Capitol Hill İsyanları sonrasında askıya alınmıştı. Musk’ın X’in başına geçmesi ile de özgür düşünceye aykırı olduğu iddiasıyla Trump’ın hesabı tekrardan açılmıştı.
Bahçeşehir Üniversitesi Yeni Medya Bölüm Başkanı Tirşe Erbaysal Filibeli’ye göre Musk ile Trump ilişkisi bir tehlikenin habercisi.
“Bir teknoloji devi ve ABD başkanı güçlerini birleştirdi, bu çok tehlikeli. Ayrıca benim kanaatimce Musk ileride ABD başkanlığına oynayacak, bir süper güç olmayı hedefliyor.”
Eskiden siyasete girişin kapısını gazeteler ya da medya kuruluşları açarken, şimdi bu görevin teknoloji ürünlerinde olduğunun da altını çiziyor.
“Eskiden okur ya da kitle satın alınırken, şimdi ise kullanıcı satın alınıyor. Aslında ABD için Twitter ne kadar doğru bir platform bilemiyorum, çünkü son istatistiklere göre Instagram ve TikTok daha yaygın. X’in öne çıktığı nokta siyasilerin ve gazetecilerin daha aktif kullanması.”
Guardian’ın yanında, X’i terk etme hareketine katılan bir diğer ünlü ise Jamie Lee Curtis ve modaevi Balenciaga.
X’te 1,5 milyonu aşan takipçisi ile gazeteci Don Lemon ve yazar Stephen King de X’i terk edip, başka platformlara tüyeceklerini belirttiler.
X’ten Bluesky’a göç
X’in ifade özgürlüğü konusundaki tartışmalı duruşu, zamanında Twitter çatısı altında bir proje olan ancak 2022’de bağımsızlaşan platform Bluesky alternatifini öne çıkardı.
Bluesky, 2019 yılında Twitter bünyesinde bir araştırma girişimi olarak Jack Dorsey yönetiminde kurulmuştu. 2021’de Dorsey’nin ayrılığı ile platform Twitter ile bağlarını koparmış, CEO ise genç Jay Graber olmuştu.
Platform, Eylül ayında Brezilya hükümetinin X’i yasaklaması sonucunda 3 milyona yakın kullanıcı kazanarak bilinirliğini arttırmıştı. ABD başkanlık seçimlerinden itibaren ise hanesine 1 milyon kullanıcı daha kazandırarak, X’in resmi rakibi olduğunu ilan etti.
Seçim kampanyası süresince mitinglerde Trump’ı yalnız bırakmayan Musk liderliğindeki X’in itibarını ve güvenirliğini yitirmesinden faydalanan Bluesky, arayüzünden kullanım araçlarına, neredeyse X ile birebir aynı. Ancak aralarındaki fark, birinin Trump’çı bir teknoloji milyarderi tarafından yönetilmiyor olması.
Bluesky “merkezleştirilmemiş” bir sosyal medya platformu, yani tek bir kişi ya da tek bir sunucu boyundurluğu altında olmayan bağımsız ve açık bir platform. Kullanıcı, algoritmasını sevdiği içeriklere ve tercihlerine göre şekillendirebiliyor.
Türkiye’de bir Bluesky hareketi başlar mı?
Filibeli’ye göre Türkiye’de potansiyel bir Bluesky’a göç ufukta yok:
“İnsanların biraz da okuryazarlık seviyesi ile ilgili. X kimin, ABD başkanı ile ilişkişi ne? Bu soruları yanıtlayacak kişi sayısı çok düşük. Türkiye’deki siyasetçiler açısından bir hareket olabilir mi? Olabilir. Ama Türkiye’deki sosyal medya yasaları daha farklı, mesela yeni gelen dezenformasyon yasası. Bu yasalar üzerinden şirketler zaten denetim altında. Bunun üstüne Türkiye’de teknoloji devi diyebileceğimiz kişiler de yok.”
Kısacası Türkiye’de bir devlet başkanı ile teknoloji devi ittifağı görmek zor, X kullanımı ve yasaları ise ABD’ye göre çok farklı.
Sosyal değişim çağrısı mı?
Hepimizin bildiği, özelleştirilmiş ve çıkarlara göre algoritması kolayca değiştirilebilen platformlara bir alternatif olmak isteyen Bluesky’a olan geçiş, alt metninde bir sosyal değişim çağrısı bulunduruyor olabilir.
Cambridge’de bir araştırmacı olan Dr Giulio Corsi’ye göre X’in gittikçe aşırı-sağ eğilime kaydığını gösteren bulgular gün gibi ortada.
Corsi, bu sene yaptığı araştırmada X algortimasının yüksek etkileşim alan içerikleri öne çıkardığını tespit ediyor. Ancak platform, yüksek etkileşim alan içerikleri öne çıkarırken doğruluğunu ya da yetkinliğini ölçmeden, sadece tek bir metrik değere göre içerikleri popülerleştiriyor.
Böylece X algoritması nefret söylemi ya da yalan haber içeriklerini filtrelemeden uygun gördüğü paylaşımları aldıkları etkileşim üzerinden daha da öne çıkarıyor.
The Guardian için senelerdir yazan gazeteci Hayden Vernon kullanıcılar için X’in diğer sosyal medya platformlarına göre daha tehlikeli olduğunu vurguluyor:
“Instagram ve Facebook kesinlikle nefreti söylemi ve yalan haber içeriklerini filtrelemekte daha başarılı. Hala X’e girdiğimde karşıma bu tarz içerikler çıkmaya devam ediyor.”
Corsi, Guardian’ın ayrılığının diğer haber platformlarına bir çağrı niteliğinde olabileceğini, ancak hepimizin hayatında yer etmiş platformları bırakmanın da cesaret isteyen bir davranış olduğunu da ekliyor:
“Guardian için canlı blog yazan biri olarak, X’ten çekilmenin Orta Doğu ve Ukrayna gibi bölgelerden çıkan sıcak gelişmeleri takip etmeyi zorlaştıracağını düşünüyorum. Sektörde bilinen gazetecilerin de Bluesky’a geçtiğini duydum, ama bu Musk Twitter’ı satın aldığı zaman herkesin Threads’e kaçması gibi bir şey de olabilir. Threads şu an o kadar da kullanışlı değil, ve Bluesky’a toptan kesin bir geçiş olduğunu söylemek için de şu an erken.”
Guardian gibi köklü bir gazetenin X’i bırakma kararı her ne kadar güçlü bir duruş olsa da, Blueksky’a kesin bir geçiş hareketinin olup olmayacağı hakkında tahminler yapmak zor.
Salt kişilerin ve kurumların asi kararlarının ise bir değişim ya da aydınlanma için yeterli olup olmayacağı muallakta.
